Nieuws van boswachter Henk Ruseler: december
Het is eind november dat ik mijn blog voor de nieuwsbrief van december schrijf. Rond mijn huis zijn nog steeds herfstkleuren te bespeuren, nog niet eerder heb ik de monumentale eik bij de Pampel zo laat in het jaar met zoveel bronskleurig blad gezien. Ook elders is te zien dat de natuur zich niet altijd aan de gebruikelijk tijd houdt. Tijdens een wandeling die ik afgelopen weekend over het Deelense Veld maakte, vond ik hier en daar zelfs bloeiende dopheide en op de terugweg door het Bunterbos, bloeiend vingerhoedskruid.
Allemaal het gevolg van het uitblijven van koude. Nog een maand te gaan en dan vieren we het kerstfeest, maar wanneer je dit soort late bloei ziet, lijkt het nog zo ver weg.
Wanneer u deze blog leest zijn we in de laatste maand van het jaar en wie in de aanloop naar de komende feestdagen, voor de gezelligheid een kerstboom in huis wil halen en een echte boom boven een nepboom verkiest, gaat traditiegetrouw na 5 december op kerstbomenjacht.
Kerst zonder boom is voor mij ondenkbaar en ik denk dat dit voor de meesten van u geldt. Een kunstboom of een gekweekte spar met of zonder kluit, ze zijn er in vele soorten en maten, allemaal krijgen ze een prominente plaats in huis en worden van onder tot boven verlicht en met trendy versierselen behangen. Een enkeling doet het bij de boom in de tuin nog eens dunnetjes over, want de sfeer van kerstfeest willen we delen. Zelfs aan automobilisten die in december over de A2, A12 of A27 rijden wordt gedacht. Vlakbij één van de drukste verkeersknooppunten van ons land wordt sinds 1992 de 375 meter hoge Gerbrandytoren, ook wel bekend als de (zend)mast van Lopik, voorzien van 120 lampen en omgetoverd tot de grootste kerstboom ter wereld.
En dan te bedenken dat ons gebruik van een kerstboom ooit begon bij de Germanen, die met een versierde groene tak de zonnewende vierden. Rond 1800 kwam de fijnspar in opkomst in plaats van de met appels versierde boom of tak. De appels in de boom werden vervolgens geleidelijk vervangen door gekleurde ballen, later aangevuld met verlichting en andere versierselen. Een symbool in de sfeer van familie, saamhorigheid en om het begin van een nieuw jaar te vieren.
De moderne kerstboom wordt tegenwoordig met zoveel versiering behangen en rondom met accessoires voorzien, dat de boom zelf amper te zien is. Hoofdrol of bijrol voor onze kerstboom, jaarlijks worden er ongeveer 3 miljoen verkocht. Een bloeiende handel waarin de oude vertrouwde fijnspar de concurrentiestrijd met familieleden zoals de blauwspar en de Servische spar, maar ook leden van de Abies familie zoals de Nordmann en Nobilis heeft verloren. Wat mij bij dit alles steeds heeft verbaasd, is dat de pinus sylvestris oftewel de grove den in ons land nooit een glansrol als kerstboom heeft gespeeld.
Hij is mooi van vorm en kleur, laat zijn naalden niet vallen en komt veel in onze Nederlandse natuurgebieden voor. Sterker nog, op De Hoge Veluwe gaat het zo goed met de grove den dat hij met zijn natuurlijke verjonging het kwetsbare open terrein dreigt te overgroeien. Heidevelden en stuifzanden zijn niet enkel een welkome afwisseling in het landschap. In ons land schaars geworden, zijn ze bovendien voor specifieke, vaak zeldzame planten en dieren, een laatste wijkplaats.
De natuur aan zijn lot overlaten, betekent dat deze Europees beschermde landschappen binnen afzienbare tijd tot dennenbossen zullen transformeren. Op arme gronden gedijt de grove den nu eenmaal goed en opgedreven door overvloedige stikstofneerslag, durf ik hem tegenwoordig zelfs ‘invasief’ te noemen: een oprukkende indringer.
De moeflons zijn met hun voedselvoorkeur als enige grofwildsoort in het Park in staat om op plekken waar zij vaak verblijven, de aanwas van grove den tegen te gaan. Zo is het hun al 100 jaar gelukt de vlakten rondom Bosje van Staf open te houden. Maar op De Hoge Veluwe hebben we, zoals bekend, veel meer van dit soort kwetsbare gebieden en daar zijn sinds de jaren zeventig de ‘dennenscheerders’ van de Vereniging Vrijwilligers van De Hoge Veluwe actief.
Terug naar de grove den als kerstboom. Bijna vanaf het moment dat ik op De Hoge Veluwe ben komen werken, is hij mijn favoriet. Dit bracht mij twaalf jaar geleden op het idee om hem een rol tijdens de kerstdagen te gaan geven. Sinds die tijd zetten, een nog steeds groeiend aantal bezoekers, de zaag in een grove den. Niet alleen halen ze daarmee een bijzondere en mooie kerstboom in huis, ze leveren ook een bijdrage aan de instandhouding van de biodiversiteit in het Park!
In de weekenden van 11 en 12, en 18 en 19 december staan leden van onze ‘dennenscheerders’ langs het Geitenspoor klaar om u te assisteren. Ga ook voor biodiversiteit en kom dit jaar een gratis scharrel-kerstboom uit de vrije natuur zagen.
